Chắc hẳn khi còn bé, ai cũng được nghe và học thuộc lào bài hát Bắc kim thang đúng không nào! Nhưng bạn đã hiểu sự tích Bắc kim thang là gì chưa? Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết sau đây nhé!
1. Bài hát dân gian Bắc kim thang
“Bắc kim thang cà lang bí rợ,
cột qua kèo, kèo qua cột, chú bán dầu qua cầu mà té,
chú bán ếch ở lại làm chi, con le le đánh trống thổi kèn,
con bìm bịp thổi tò tí te tò te…”
Tuổi thơ ai cũng đã từng ngân nga câu hát này và thuộc nằm lòng nó đúng không? Chúng ta chỉ biết đến câu hát bởi giai điệu êm tai, dễ thuộc chứ không hề nghĩ đến cái ý nghĩa của bài hát đó. Sự thật là hầu hết hơn 90% người Việt đều không biết Sự tích “Bắc kim thang”, “cà lang bí rợ” là sao.
Bạn đang xem: Truyền thuyết bắc kim thang
Hai chú bán ếch với chú bán dầu có chuyện gì mà con le le và bìm bịp nó phải đánh trống thổi kèn vậy? Những đứa trẻ hát bài này ắt hẳn chúng cũng không cần hiểu ý nghĩa. Chỉ nghĩ là những nhân vật bình thường như những nhân vật trong chuyện cổ tích.
2. Sự tích Bắc kim thang
Nguồn gốc của bài hát này là được lấy cảm hứng từ một sự tích ở Nam bộ, bắt nguồn từ miền Tây, vùng tứ giác Long Xuyên ngày nay. Trải qua thời gian dài, sự tích Bắc kim thang được truyền miệng từ đời này sang đời khác.
Tình bạn giữa chú bán dầu và chú bán ếch
Chuyện kể rằng ngày xửa ngày xưa, có hai anh bán dầu (dầu lửa dùng để thắp đèn ngày xưa) và anh bán ếch chơi với nhau rất thân. Nhà của hai người nằm rất xa chợ làng, mỗi ngày họ đều dậy từ sớm và chuẩn bị mọi thứ để ra chợ bán. Trên đường đi, họ phải băng qua cây cầu khỉ để đến chợ.
Cây cầu khỉ có hình dáng mộc mạc, đơn sơ, nằm vắt vẻo giữa sông. Phải khéo léo lắm mới đi qua cầu khỉ được, chứ không là té lộn cổ như chơi.
Nhà hai người họ gần với nhau nên hai anh dễ dàng thân thiết như anh em. Có lần mẹ già của anh bán ếch bị bệnh nặng. Do không có tiền thuốc thang mà lìa trần. Anh bán dầu mới giúp tiền ma chay với anh bán ếch mà không hề tính toán điều gì. Vì thế anh bán ếch cảm kích tấm chân tình của người bạn mình. Tình bạn của họ càng keo sơn, gắn bó hơn từ đó.
Vào một đêm nọ, anh bán ếch đi bắt ếch trong đêm như mọi ngày. Nhưng hôm nay anh phát hiện có tiếng kêu thảm thiết của hai con vật phát ra từ một cái bẫy trên đồng. Sẵn tính tò mò, anh lại gần xem thì thấy một con le le và một con bìm bịp đang khóc lóc thảm thiết.
Chúng kể rằng vì mải tranh ăn với nhau nên lỡ sảy chân rơi vào bẫy của anh bán ếch. Gặp anh bán ếch, bọn nó ra sức năn nỉ cứu mạng và hứa sẽ đền ơn báo đáp anh về sau. Nghe chúng khóc lóc, van xin, anh bắt ếch mủi lòng và đồng ý giải thoát cho hai con vật.
Lời cảnh báo tai ương
Vài ngày sau khi được anh bán ếch thả, le le và bìm bịp đến nhà anh bán ếch để cảnh báo một tai họa khủng khiếp sắp xảy ra.
Chúng tình cờ nghe thấy hai con ma da bàn với nhau là sẽ kéo chân hai anh bán dầu và anh bán ếch rớt xuống sông mà chết. Hai con ma da này chết đã lâu và muốn đầu thai nên cần có người thế mạng, nếu không hồn của chúng sẽ không thể siêu thoát, vĩnh viễn không trở lại thành người.
Thấy hai anh này thích hợp nhất vì hai người luôn rời khỏi nhà từ lúc trời chưa sáng và trở về khi trời đã tối muộn. Đây là thời điểm không có ánh mặt trời và chúng có thể sử dụng phép thuật nên hai con ma hẹn trong vòng 7 ngày chúng phải hại cho chết hai người này.
Sau đó anh bán ếch lo lắng và thuật lại sự tình này cho anh bán dầu nghe. Bàn với anh bán dầu là cùng ở nhà nghỉ một tuần đến khi qua kiếp nạn. Oái oăm thay, anh bán dầu vốn không tin mê tín dị đoan. Anh nói “ Làm gì có ma quỷ trên đời này!” khiến anh bán ếch rối bời. Anh bán ếch liền nhờ le le và bìm bịp giúp mình.
Theo kế của le le và bìm bịp anh bán ếch mời anh bán dầu qua nhà mình chơi ăn tiệc nhân ngày giỗ mẹ mình. Anh bán ếch chuốc cho bạn mình no say bí tỉ, ngủ li bì quá giờ đi bán. Những ngày tiếp theo, anh bán ếch lại lấy cớ sang nhà anh bán dầu để chuốc say. Hôm thì lấy cớ cảm ơn đã giúp đỡ mình chuyện tiền nong, hôm lại bày tiệc ăn uống no nê. Anh bán dầu lại say mèm từ ngày này sang ngày khác và trì hoãn thành công việc. Cứ thể nhiều ngày, cả hai anh đều không đi qua cây cầu khỉ kia. Hai con ma thì chực chờ mỗi ngày mà không thấy bóng dáng hai người đâu.
Xem thêm: Giọng Hát Việt Nhí - The Voice Kids Of Vietnam
Bi kịch sự tích Bắc kim thang
Hai người bạn cứ thế nhậu với nhau từ ngày này sang ngày khác. Và ngủ mê man cho tới ngày cuối cùng của định mệnh. Do đêm trước uống quá chén, anh bán ếch đã ngủ quên. Còn anh bán dầu chợt choàng tỉnh dậy và sửa soạn đồ đi bán vào đúng lúc trời còn chưa sáng. Mà anh bán ếch còn đang ngủ, không hề hay biết.
Anh bán dầu vội vàng đi thật nhanh để ra chợ, lúc đến cây cầu khỉ đang có hai con ma da đang chờ sẵn. Hai con ma nhìn thấy anh liền mừng rỡ, cây cầu khỉ chông chênh bị bọn ma da hóa phép cho nó trơn trợt.
Nên anh bán dầu trượt chân té lộn cổ xuống sông mà chết. Anh bán ếch hay tin, mặc dù đau buồn nhưng phải chờ hết hạn bảy ngày của tụi ma da, sang ngày hôm sau mới dám vớt xác bạn lên để lo ma chay.
Thấy ân nhân của mình đau buồn vì cái chết của người bạn, bìm bịp và le le cũng buồn theo. Chúng cất tiếng kêu thảm thiết như tiếng kèn trống tang để tiễn đưa linh cữu người chết oan. Đến đây các bạn có lẽ đã hiểu vì sao có 4 câu cuối là: “chú bán dầu qua cầu mà té”. “chú bán ếch ở lại làm chi”. “con le le đánh trống thổi kèn”, “con bìm bịp thổi tò tí te tò te” rồi đúng không?
3. Vì sao gọi “ Bắc kim thang”?
Nội dung sự tích Bắc kim thang thì chúng ta đã rõ. Vậy còn cái tên “bắc kim thang” là gì nhỉ? Cái tên này là một kỹ thuật trồng cây thuộc họ dây leo ở miền Tây Nam bộ. Người ta “bắc” hai cây cột hình thang cân giống kim tự tháp – từ “kim thang” ý nói cột hình tam giác cân.
Hai cây cột được bắt chéo lại với nhau và chân cột cắm trên mặt đất. Những cái thang này cách nhau một khoảng và chạy thành hàng dài, rồi được nối với nhau bằng một cái kèo dài trên đầu để giữ cân bằng, lực đỡ.
Và đến đây chính là câu “cà lang bí rợ”, ý chỉ tên những loại quả của miền Tây. Quả cà, củ khoai lang và quả bí rợ. Ba loại này đều là loại dây leo, người ta làm kim thang để thân cây có thể leo lên trên đó mà ra hoa kết quả.
“ Bắc kim thang” là hình ảnh ẩn dụ cho tình cảm keo sơn, khắn khít của anh bán dầu và anh bán ếch như “bắc kim thang cà lang bí rợ, cột qua kèo là kèo qua cột”. Sự tương trợ, gắn bó qua lại của nhân vật trong sự tích Bắc kim thang.
Cả bài đồng dao được người xưa viết ra dựa trên câu truyện dân gian này. Tuy nhiên, trải qua thời gian lịch sử, cuộc sống thay đổi rất nhiều nên những người lớn có khi không hiểu hết ý nghĩa những hình ảnh trong câu hát bài “Bắc kim thang” hoặc có hiểu cũng không đủ kiên nhẫn để giải thích cho con mình! Nguyên nhân là vì chúng khó lòng hình dung ra những thứ mộc mạc, cũ kỹ này. Nhưng ca từ bài hát thì vẫn cứ truyền miệng từ thế hệ này đến thế hệ kia và gây ra không ít hoang mang, tò mò dù ý nghĩa của bài hát cũng bị lãng quên.
4. Sự tích Bắc kim thang được tái hiện qua bài rap của Ricky Star
Nếu như bạn thường xuyên theo dõi các chương trình truyền hình hiện nay thì sẽ không thể không biết “ Rap Việt”. Đây là một sân chơi âm nhạc cho những rapper trong thế giới Underground.
Phần trình diễn “ Bắc kim thang” của Ricky Star đã mang đến cho khán giả một sắc thái khác có phần âm u. Cùng dựa trên sự tích Bắc Kim thang nhưng bài đồng dao thì có màu sắc tươi trẻ, dễ thương còn bài rap “ Bắc kim thang” do Ricky Star thể hiện có phần kinh dị, rùng rợn.
Đối với ai chưa biết về sự tích Bắc kim thang thì khi nghe bài rap sẽ cảm thấy khá thu hút bởi phong cách âm u. Bộ áo bà ba của chàng rapper đậm chất miền Tây, ngọn đèn dầu lay lắt trên tay lại còn tăng thêm cảm giác sợ trong không gian tối. Lyrics (Lời bài hát) có phần ma mị, truyền tải đến người nghe toàn bộ nội dung câu chuyện. Không cần phải biết sự tích Bắc kim thang, chỉ cần nghe bài rap của Ricky Star thì bạn cũng đã có thể hiểu được rồi.
Với những ai đã biết câu chuyện này thì khi nghe bài rap lại càng thấy lạnh sống lưng hơn. Câu chuyện ma lại được biến tấu với những câu từ vô cùng gợi hình, gợi cảm.
“…Oh, ai chờ ai đến 12h đêm
Tay chân lạnh toát nằm bên bờ kênh…”
“…Chờ người lang thang đi qua là lấy mạng
Chiếm lấy linh hồn để được ngày trở về dương gian tước đi ánh sáng
Chú bán dầu rơi vào đêm tàn không thể ngăn cản
Chú bán ếch không thể ngăn cản…”
Có thể bạn quan tâm:
Những câu từ vừa mang sắc thái u tối, đáng sợ. Nó vừa mang theo sự đau thương, xót xa cho nhân vật trong câu chuyện, tình nghĩa keo sơn của anh bán ếch và anh bán dầu, nỗi đau và thương xót của anh bán ếch khi hay tin người bạn của anh gặp điều không hay.
“Kết cục người đi ngang qua đây chỉ để lại xác thịt
Mắt buồn, người ở lại làm chi giữa cuộc đời bất hạnh”
Thành công của bài rap “ Bắc kim thang” đã giúp Ricky Star nhận được 4 chiếc nón vàng từ bạn giám khảo và những cơn mưa lời khen cho tài năng của anh.
5. Kết
Vậy là chúng ta đã cùng tìm hiểu câu chuyện xoay quay sự tích Bắc kim thang rồi đấy. Hy vọng bạn đã biết sự tích Bắc kim thang là gì và câu chuyện ẩn chứa đằng sau nó sẽ vẫn tiếp tục lưu truyền.
